Η διαταραχή παρορμητικού ελέγχου (ή απλά «διαταραχή παρόρμησης») είναι μια κατηγορία ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από την αδυναμία του ατόμου να ελέγξει παρορμήσεις, ορμές ή συμπεριφορές, παρόλο που γνωρίζει ότι αυτές μπορεί να του προκαλέσουν βλάβη ή αρνητικές συνέπειες.
Είναι ένα πολύπλευρο χαρακτηριστικό προσωπικότητας που ορίζεται ως η «προδιάθεση» για άμεση αντίδραση σε ένα ερέθισμα χωρίς την ύπαρξη σχεδίου και με αδιαφορία για την ύπαρξη συνεπειών τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για τους άλλους. Άτομα με παρορμητική προσωπικότητα συχνά φαίνεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες αναφορικά με τον έλεγχο των συνασθημάτων, το σχεδιασμό και τη συνέπεια σε προγράμματα.
Για να χαρακτηρισθεί παθολογική η παρορμητικότητα θα πρέπει να συνοδεύεται από την αδυναμία ελέγχου αυτής, αλλά και από το μέγεθος των συμπεριφορικών εκδηλώσεων που ακολουθούν. Η σχετική συμπεριφορά μπορεί να εκδηλωθεί αστραπιαία ή να κλιμακωθεί ταχέως επί ψυχοπιεστικών περιστάσεων. Είναι πολύ πιθανό να εκδηλώνεται ποικίλος βαθμός μετάνοιας και ενοχών αμέσως μετά το πέρας ενός επεισοδίου.
Κύρια χαρακτηριστικά
Έντονη εσωτερική ένταση ή διέγερση πριν από την πράξη.
Έντονη επιθυμία / παρόρμηση για συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Πράξη χωρίς επαρκή έλεγχο, συχνά ξαφνικά.
Αίσθηση ανακούφισης ή ευχαρίστησης αμέσως μετά.
Ενοχές, τύψεις ή αρνητικά συναισθήματα στη συνέχεια.
Συχνότερες μορφές διαταραχών παρορμητικού ελέγχου
Διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή (ξεσπάσματα θυμού, επιθετικότητα δυσανάλογη με την κατάσταση).
Κλεπτομανία (ανεξέλεγκτη παρόρμηση για κλοπή).
Πυρομανία (εμμονική παρόρμηση να βάζει φωτιά).
Τριχοτιλλομανία (έλξη μαλλιών).
Δερματοτιλλομανία (υπερβολικό ξύσιμο ή τσίμπημα δέρματος).
Συμπεριφορές όπως παθολογικός τζόγος ή υπερβολικές αγορές, που σήμερα συχνά ταξινομούνται ως διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων ή συμπεριφορικού εθισμού.
Τα άτομα που πάσχουν από τις διαταραχές αυτές εμπλέκονται σε παρορμητικές συμπεριφορές εις βάρος του εαυτού τους ή των άλλων. Οι συμπεριφορές αυτές άλλοτε είναι προσχεδιασμένες και άλλοτε όχι, ενώ τα άτομα δυσκολεύονται πολύ να αντισταθούν σε αυτές. Πριν την εκτέλεση της συμπεριφοράς, παρατηρείται ψυχική διέγερση ενώ μετά το άτομο αισθάνεται ανακούφιση ή ευχαρίστηση. Κάποιες φορές τα αισθήματα αυτά συνοδεύονται από ενοχή και μεταμέλεια, ενώ άλλες όχι.
Συνήθη αίτια είνα οι βιολογικοί παράγοντες (νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη). Οι ψυχολογικοί παράγοντες (τραύμα, άγχος, δυσκολία στη ρύθμιση συναισθημάτων) καθώς επίσης και κοινωνικοί παράγοντες (περιβάλλον με βία, ασταθής ανατροφή).
Για την αντιμετώπιση της συνίσταται ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή καθώς επίσης και εκπαίδευση δεξιοτήτων.
Ρουμπίνης Γέωργιος
Σύμβουλος ψυχικής υγείας
προσέγγιση στη Συναλλακτική Ανάλυση (Τ.Α.)
Υπεύθυνος επιτροπής ψυχικής υγείας ΙΝΚΑ12
ειδίκευση σε κακοποίηση, κακοποιητικές σχέσεις και ψυχοσεξουαλικά προβλήματα.
Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης
τηλ. 6934179035, email: kesymyp@hotmail.com
